In de NRC van 9 september staat een groot artikel over de Vrije Scholen in Nederland en de reorganisatie die daar op dit moment plaatsvindt onder druk van de inspectie (Artikel J.Bouma). Natuurlijk is het goed dat de kwaliteit van het onderwijs in Nederland bewaakt wordt. Vanzelfsprekend is het van groot belang dat scholen die onder de maat presteren de wacht wordt aangezegd. Als onderzoeker van het Lectoraat Vernieuwende Opleidingsmethodiek en Didactiek (HU) en Voorzitter van het Bestuur van de Vrije Hogeschool(VH) schrok ik echter wel van het, in mijn ogen, toch wat beperkte beeld van de Vrije School. Al is het artikel niet vijandig van toon, er lijkt weinig besef van wat er speelt op een diepere laag. De acties van de inspectie hebben (onder druk van het ministerie) immers ook een verholen beheersmatige doelstelling die naar mijn idee totaal niet overeenkomt met de werkelijke behoefte van de jeugd. Een generatie die opgroeit in een postmoderne urbane en multi-culturele samenleving; een samenleving waarin de Vrije Scholen van grote betekenis zijn en kunnen zijn. Ter verheldering zal ik hieronder wat dieper ingaan op het belang van de Vrije School Pedagogiek als (1) denkweg (2) sociale weg en (3) praktische weg.
De Vrije School als denkweg :
We leven in een wereld waarin kennis steeds betrekkelijker wordt. Van belang is niet alleen het "weten" maar steeds meer het onafhankelijk kunnen "denken". Via de digitale snelweg kun je elke dag weer in contact komen met nieuwe kennis. Het gaat er vooral om dat iemand , zelfstandig of in groepen, de toegang tot die kennis leert vinden. Ten onrechte wordt vaak gedacht dat voor Vrije Scholen deze denkweg niet van belang is. Van origine is de Antroposofie (menswijsheid) waar de Vrije Scholen op teruggrijpen juist een denkweg. Doelstelling is om via het denken te komen tot onafhankelijkheid van geest; tot vrijheid in verantwoordelijkheid. Uitgangspunt is dat de mens leert om na te denken over zijn eigen handelen (en dat van de ander), om zo geen slaaf te worden van zijn emotie of drift. De Vrije School ziet zodoende ontwikkeling van het eigen denken als een van de kernactiviteiten om te komen tot integrale mensontwikkeling; het doel van het vrije school onderwijs. De concentratie op deze denkweg kan soms op gespannen voet staan met het maken van testen als de CITO toets. Deze testen zijn meer gericht op het "weten" dan het "denken".
De Vrije School als sociale weg :
Behalve aan het denken besteed de Vrije School veel aandacht aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen.Verhalen zijn daarbij van groot belang. Niet alleen het leren luisteren naar de verhalen uit talloze culturen, maar ook het integreren van die verhalen in de eigen biografie; het eigen levensverhaal.Daarmee sluit de Vrije School, als vrijwel geen ander schooltype, aan bij een van de belangrijkste thema's voor het onderwijs vandaag de dag : diversiteit. We leven in een cultuur van "het einde van de grote verhalen" (Lyotard). Waar het omgaat is het formuleren en de interactie tussen minder-heid standpunten (Deleuze). Niemand kan en mag meer bogen op het recht alleen de norm te bepalen. Deze wereld vraagt van een kind/jongere zich te oefenen in nieuwe vormen van communicatie en rhetoriek. Verhalen leren vertellen, hoe meer hoe beter, in woorden en in beelden, in cognitieve en creatieve vormen (meervoudige geletterdheid) blijkt daarbij van essentieel belang.
De Vrije School als praktische weg :
Tenslotte wordt vaak vergeten dat in Vrije Scholen veel aandacht wordt besteed aan praktische werkzaamheden. Ik ken weinig plekken in het onderwijs waar het "praktisch ondernemerschap" steeds zo concreet wordt opgepakt. Leraar en leerling werken daarbij idealiter samen in een op kennis, kunde en vertrouwen gebaseerd leerling-gezel-meester systeem. Het gaat erom dat de leerling iets totstand brengt, iets maakt dat van belang is voor hemzelf en zijn omgeving. Filosofen als Rorty hebben er steeds weer op gewezen hoe in de cultuur van vandaag en morgen deze pragmatische orientatie van belang is. Teveel zijn we bezig met een eenzijdige focus op de cognitieve ontwikkeling, waardoor we misschien raketten naar de maan sturen, maar anderzijds moeten leven met een overvloed aan anti-depressiva en criminaliteit. Wat dat betreft zou het een groot goed zijn ook eens te kijken naar de bredere context van het huidig onderwijs.
Al met al ben ik van mening, dat de werkelijke toetsing van het Vrije School onderwijs pas kan plaatsvinden in een breder educatief verband. Wat me dan vaak opvalt is dat vrije scholieren vaak een duurzame ontwikkeling hebben doorgemaakt. Ze zijn geen automaten die reproduceren. Ze hebben vaak iets van hun eigen leven weten te maken. In de regel proberen ze denken, gevoel en praktijk te integreren. Dat maakt ze tot competente werknemers en solidaire burgers. Dat kan toch niet verkeerd zijn ? Dat is toch precies waar de maatschappij van vandaag en morgen op wacht ? Laten we daarom voorzichtig zijn een krachtig leermodel als dit eenzijdig te benaderen en ongewild af te breken. Verbeteren is altijd nodig. Zolang er maar sprake is van wederkerigheid. Voor de Vrije Scholen betekent dat er werk aan de winkel is (het aantonen van de opbrengst). Maar dat geldt ook voor de overheid, die vooral niet moet vergeten van de Vrije Scholen te leren.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten